Dzieje Żarskiego lasu

Żarski Las (niem. Sorauer Wald) zwany jest dziś popularnie Zielonym Lasem. Od północnego wschodu graniczy z innym podżarskim kompleksem leśnym, czyli Lasem Miejskim (niem. Sorauer Stadtwald) będącym niegdyś własnością miasta, w którym po dziś dzień znajdują się liczne stawy z Bielarnią Hermanna, gdzie znajdowała się niegdyś pustelnia.

Na terenie Zielonego Lasu odnaleziono przed II wojną światową stanowiska archeologiczne świadczące o osadnictwie kultury łużyckiej. Z Zielonym Lasem związana jest także legenda o rycerzu — rabusiu Kunonie. Opowieść stworzyła (Das Raubschloss 1922 r.) pisarka Margarete Gebhardt (1870 — 1945), która inspirację czerpała z historii miasta — w lesie znaleziono w XVII w. wielki złoty i srebrny skarb. Także dawne zapiski kronikarskie z Żar i pozostałej części Łużyc z XV-XVI w. utrwaliły przekazy o obecności w regionie rycerzy — rabusiów.

W czasach Erdmanna II Promitza (1704 — 1745) Zielony Las stał się terenem intensywnie wykorzystywanym jako teren rekreacyjny. Dzięki niemu powstał w latach 1708 — 1709 pałacyk myśliwski. Umieszczony na tarasowym wzgórzu obiekt dawał znakomite możliwości obserwacji hrabiowskiej menażerii, czyli swoistego ogrodu zoologicznego. W czasie II wojny światowej leśny pałacyk został zamieniony na jedną z fabryk produkującą na potrzeby firmy lotniczej Focke — Wulf. Niestety po wojnie obiekt ten uległ dewastacji i został rozebrany w 1963 r. Do dziś widoczny jest jednak zarys budowli, oraz charakterystyczne wzgórze.

Wielkie zasługi dla uczynienia Zielonego Lasu terenem powszechnej rekreacji, położyło żarskie Towarzystwo Upiększania (niem. Verschbnerungs Verein), które w 1864 r. wybudowało kamienną wieżę widokową na grzbiecie Łazowskich Wzgórz (niem. Lohser Berge). Wieża widokowa przybrała formę blokhauzu (niem. Blockhaus), czyli ufortyfikowannej budowli ze strzelnicami.

Na jednym z trzech najwyższych wzniesień Zielonego Lasu, które niegdyś nazywano RCickenberg (222,6 m n.p.m.), wznosi się żarska wieża Bismarcka, której budowę rozpoczęto 01.04.1914 r. a więc w 99 rocznicę urodzin jej patrona, lecz nigdy jej nie ukończono.

Zielony Las w przeciwieństwie do Lasu Miejskiego nie był własnością miasta, lecz był w posiadaniu właścicieli państwa stanowego Żary – Trzebiel, a później stał się własnością państwa pruskiego. Jego intensywne wykorzystanie (łowiectwo i gospodarka leśna oraz produkcyjna np. produkcja witirolu, czyli siarczanów miedzi i żelaza odnotowana na mapie gospodarczej z 1758 r.) związane było przede wszystkim z działalnością śląskiego rodu Promniców, którzy władali w latach 1558 — 1765.

Jednym z ważniejszych miejsc Zielonego Lasu były zajazdy i restauracje, oferujące: noclegi, koncerty i potańcówki. Kluczową restauracją była Grijner Wald, czyli Zielony Las. Oprócz tego turystów obsługiwał położony na północno -wschodniej rubieży zajazd Rautenkranz.

Pod koniec XIX w. wyznaczono w Zielonym Lesie trasy spacerowe i narciarskie, a w dwudziestoleciu międzywojennym zbudowano skocznię narciarską. W miejscu kopalni węgla brunatnego „Maria” w 1927 r. urządzono kąpielisko oraz wiele miejsc odpoczynku i uciechy. Jednym z nich był zespół młynków wodnych, na źródłach Czerwonej Wody w pobliżu kąpieliska. Do dziś widoczne jest bijące źródło — zwane niegdyś Piwnicznym (Kellerbrunnen). Inny zespół młynków znajdował się w głębi lasu, na cieku rozpoczynającym się przy Komarowym Źródle (Mückenborn).

Obok rekreacji Zielony Las był wykorzystywany gospodarczo-do należącej do miasta Żary wsi Szyborsice (niem. Seifersdorf) biegły linie kolejki linowej transportującej węgiel brunatny z odkrywek w zachodniej części Zielonego Lasu.